|
2010, Volume 26, Number 2, Page(s) 095-106
|
|
DOI: 10.5146/tjpath.2010.01005 |
Pathology Residency Training in Turkey from the Residents' Point of View: A Survey Study |
Kemal KÖSEMEHMETOĞLU1, Ayça TAN2, Tuğçe ESEN3, Kıvılcım EREN ATEŞ4 |
1S.B. Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Patoloji Bölümü, ANKARA 2S.B. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Patoloji Bölümü İZMİR 3Cerrahpaşa Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Patoloji Anabilim Dalı, İSTANBUL 4Çukurova Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Patoloji Anabilim Dalı, ADANA, TÜRKİYE1Departments of Pathology, M.H. Ankara Atatürk Education and Research Hospital, ANKARA 2Departments of Pathology, M.H. Tepecik Education and Research Hospital, İZMİR 3Departments of Pathology, Cerrahpaşa University, Faculty of Medicine, İSTANBUL 4Departments of Pathology, Çukurova University, Faculty of Medicine, ADANA, TURKEY |
Keywords: Pathology, Residency training, Residents, Turkey |
|
Objective: Recent insights that have emerged in local meetings
with participation of pathology residents are promising as regards
achieving progress in pathology residency training. Accordingly, in
this study, overall pathology residency training in Turkey is discussed
in detail from the pathology residents' point of view; current data and
suggestions for the solutions of problems are presented.
Material and Method: Two questionnaires were applied to resident
representatives and overall residents, respectively, from 23 institutions
including 12 Universities and 11 Ministry of Health education and
Research Hospitals.
Results: The total number of participating residents was 138; 74
from University hospitals and 64 from Education and Research
Hospitals. An adequate number of cases per resident, widespread
use of multiocular microscopes, increasing number of macroscopy
technicians, ongoing educational meetings and renewal projects
of the physical environment were the positive findings. However,
the lack of autopsy practice, insufficient number of lectures,
communication problems between resident and senior staff due to
inadequate feedback mechanism, insufficient numbers of academic
staff in education and research hospitals and lack of educational
material in some basic branches of surgical pathology were negative
findings. During pathology training, the major stress factor was the
pathology workload inhibiting optimal learning. Feedback provision
and scheduled working habits were the two qualities, which were
needed to be improved by senior staff. Two fields, suggested by the
senior residents to be incompetent were intraoperative consultation
and cytopathology. When overall satisfaction for pathology residency
training was considered, it was near 80% in Universities, while
it remained around 40% in Education and Research Hospitals
(p=0.000).
Conclusion: Positive and negative aspects addressed in this survey
will provide data for the new regulations in pathology residency
training in Turkey. |
|
|
Tıpta uzmanlık eğitimi, geleneksel olarak usta çırak ilişkisine
dayanan, ancak çağdaş eğitim modellerinin etkisinde
değişim gösteren önemli bir mesleki eğitimdir. Bu nedenle
geleceğin uzman doktorlarının mesleki ve insani yönden en
iyi biçimde yetişmesinde, eğitimciler çok önemli görev ve
sorumluluk üstlenmektedir. Geleceğin uzman doktorlarının
yetkinliğinin, günümüzde verilen tıpta uzmanlık eğitiminin
kalitesine bağlı olması, verilen eğitimin niteliğinin önemini
arttırmaktadır.
Giderek artan bilgi birikimi ve değişen değerler nedeniyle,
çağın gereklerine ayak uydurmak üzere, tüm bilim dallarında
olduğu gibi, tıpta uzmanlık eğitimi konusunda da birtakım
değişiklikler yapılması zorunlu hale gelmiştir. Tıbbi bilimler
içinde patoloji bilim dalı, bir ağacın gövdesi misali temel
ve klinik bilimler arasında bütünleyici konumdadır. Bu
nedenle patoloji bilim dalının, her açıdan en ileri ve en iyi
olması tıbbın gelişmesi için önemlidir. Patolojide en ileriye
ulaşmak için izlenecek yol, patoloji uzmanlık eğitiminin
kalitesinden ve standardizasyonundan geçmektedir.
Son zamanlarda dünyada patoloji eğitiminde, daha iyiye
ulaşmak için yeni düzenlemeler dikkati çekmektedir.
Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nde patoloji uzmanlık
eğitiminin 5 seneden 4 seneye (anatomik patolojide 4
seneden 3 seneye) indirilmesi ve bunun sonuçları, uzmanlık
eğitiminin program ve içeriği, patoloji asistanlığında stres
nedenleri, patoloji uzmanından işverenlerin beklentilerinin
neler olduğu tartışılan ve düzenlenmeye çalışılan başlıca
konulardır1-10. Bu tartışmalar arasında, patoloji uzmanlık
eğitimi alan kişilerin edinmesi gereken tutum ve becerilerin
ne olduğu konusu en başta yer almaktadır. “Accreditation
Council for Graduate Medical Education (ACGME)” ve
“American Board of Pathology” kuruluşlarının çalışmaları
ile altın standart olarak “yeterlilik esaslı asistan eğitimi” bir
model olarak ortaya çıkmıştır1-3,6. Bu modelde asistanın
uzmanlık eğitimi süresince edinmesi gereken 6 temel prensip
oluşturulmuştur: Olguya yaklaşım, tıbbi bilgi, pratiğe dayalı
öğrenme ve gelişim, kişiler arası iletişim becerileri, ehilleşme
ve sisteme dayalı pratik. Yani kanıta dayalı tıbbı öğrenebilen
ve bunu hastalarına pratikte uygulayabilen, açık ve anlaşılır
rapor yazabilen, diğer personelle iyi iletişim kurabilen,
iyi iş alışkanlıklarına sahip, iletişim yöntemlerini etkili
kullanabilen ve bilgileri kaynaklar ışığında uygun şekilde
kullanabilen uzmanlar yaratmak bu modelin hedefidir.
Türkiye’de patoloji uzmanlık öğrencisi eğitimi süreci,
asistanların da bu sürece aktif olarak katılması ile birlikte
daha gerçekçi, eleştirel ve yapıcı olarak ele alınmaya
başlanmıştır11-13. Son 2 yılda Ankara Patoloji Derneği bünyesinde, patoloji asistan eğitimindeki sorunların eğitici
ve asistanlar tarafından birlikte tartışıldığı ve çözüm
yollarının birlikte arandığı bir platform oluşmuştur. Bu
platformda asistanları temsilen kurumlardan birer asistan
seçilerek bir “asistan temsilcileri grubu” oluşturulmuş,
anket çalışmaları ile eğitimdeki yerel sorunlar tespit
edilmiş, değerli raporlar hazırlanmıştır13-15. Nitekim
yerel olarak Ankara’da başlayan asistan temsilciliği grubu,
şimdi tüm dernekler bünyesinde hayat bulmuş; Ankara,
Türk, Ege ve Çukurova Patoloji Dernekleri’nden seçilen
asistan temsilcileri, Patoloji Dernekleri Federasyonu (PDF)
eğitim komisyonu içerisinde görev almış ve çalışmalarına
asistanlara sunulan iki anket ile başlamıştır. Bu makalede,
düzenlenen her iki anket ile Türkiye’deki patoloji uzmanlık
eğitiminin nitelik ve nicelik açısından değerlendirilmesi ve
verilen eğitiminin kalitesini arttırıcı düzenlemelerin ortaya
konması amaçlamaktadır. |
Top
Abstract
Introduction
Methods
Results
Disscussion
Conclusion
References
|
|
PDF Eğitim Komisyonu içerisinde görev yapan asistan
temsilcileri tarafından, biri asistanlar (Ek I), diğeri ise
kurum asistan temsilcileri (Ek II) tarafından doldurulmak
üzere, iki anket oluşturulmuştur. Asistanlara uygulanan
ankette kurumun öznel olarak değerlendirilmesi (eğitimci
özellikleri, stres faktörleri, vb.) ve patoloji eğitimi hakkındaki
görüşleri istenirken, kurum asistan temsilcilerine,
kurumların nesnel özelliklerini (biyopsi sayısı, mikroskop
sayısı, vb.) ortaya koyan sorular yöneltilmiştir. Kurum
asistan temsilcileri aracılığı ile derneklerin ulaşabildiği
ölçüde çok asistana ulaşılmaya çalışılmıştır. Ankara,
İstanbul ve İzmir’den 7 Üniversite ve 11 Sağlık Bakanlığı
Eğitim ve Araştırma Hastanesi (EAH), Adana, Aydın,
Denizli, Eskişehir ve Trabzon’dan birer Üniversite olmak
üzere toplam 12 Üniversite ve 11 EAH bünyesinde çalışan,
toplam 138 asistan ankete yanıt vermiştir.
Veriler SPSS for Windows 15.0 programına girilmiş,
verilerin normal dağılım gösterip göstermediklerine
Kolmogorov-Smirnov testi ile bakılmıştır. Ortalamaların
kıyaslanmasında t-testi ve Mann-Whitney U-testi; grupların
karşılaştırılmasında ki-kare testi uygulanmıştır. p<0,05
anlamlı fark olarak değerlendirilmiştir. |
Top
Abstract
Introduction
Methods
Results
Disscussion
Conclusion
References
|
|
Kurumların niceliksel özellikleri
Yirmi üç kurumda çalışan toplam 152 asistanın, asistanlık
sürelerine (0-1,1-2,2-3,3-4 ve >4 yıl) göre sayısal dağılımı,
sırasıyla 45, 28, 29, 36 ve 14 olarak bulunmuştur (Şekil 1).
Kurum başına ortalama asistan sayısı 6,6 ± 2,7 (aralık 2-
11) olup, boş asistan kadro sayısının ortanca değeri 3’tür. Mevcut asistan sayısı, dağılımı ve toplam asistan kadroları
açısından üniversite ve EAH arasında anlamlı fark yoktur.
 Click Here to Zoom |
Şekil 1: Kurumlardaki tüm asistanlar ve ankete katılan asistanların
kıdemlerine göre dağılımı. |
Eğitim kadrosunda olmayan uzman doktorların asistan
eğitiminden sorumlu olmadıkları kabul edildiği takdirde,
üniversite hastanelerinde eğitici sayısı (8,8 e karşın 4,1,
p=0,004) ve asistan başına düşen eğitici sayısı (1,4 e karşın
0,6, p=0,007), EAH’ye kıyasla 2 kat daha fazladır. Uzman
doktorların da eğitici olarak kabul edilmesi halinde,
kurumlar arası fark ortadan kalkmaktadır.
Kurumlardaki tek başlı mikroskop sayısı ortalama 3,5 iken,
çift başlı ve çok başlı mikroskop sayıları sırasıyla 5,4 ve
2,8’dir. Tek başlı ya da çok başlı mikroskop sayısı açısından
her iki kurum hastaneleri arasında anlamlı fark yoktur (tek
başlı için p=0,740, çok başlı için p=0,449; Şekil 2); ancak 2
başlı mikroskoplar üniversitelerde anlamlıya yakın derecede
daha fazladır (6,8 e karşın 3,9; p=0,069).
Yardımcı personel sayısına bakıldığında, kurumlardaki
ortalama teknisyen sayısı 8,9±5,0 (aralık 4-24) dır. Toplam
teknisyen sayısı üniversitelerde daha fazladır (9,5 e karşın
8,4, p=0,034). Makroskopi teknisyeni 5’i üniversite, 2’si
EAH olmak üzere toplam 7 (%30) kurumda mevcuttur.
Sekreter ve hizmetli sayısı sırasıyla ortalama 4,1 ve 2,1 dir.
 Click Here to Zoom |
Şekil 2: Kurumlardaki tek, çift ve çok başlı mikroskopların Sağlık
Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri (EAH) ve Üniversite
Tıp Fakülteleri (ÜTF)’ndeki dağılımı. |
Tüm kurumlarda rapor edilen patoloji olgu sayısı ortanca
değeri 19000, sitoloji olgu sayısı ortanca değeri 9000’dir.
Asistan başına düşen yıllık patolojik ve sitolojik materyal
sayısı sırasıyla 3000 (1050-6750) ve 1400 (440-4000)
olgudur. EAH ve üniversiteler arasında gerek toplam,
gerekse asistan başına düşen olgu sayısında anlamlı fark
yoktur. Otopsi daha ziyade üniversite hastanelerinde
yapılmaktadır; ancak otopsi sayısı, adli otopsi yapan
kurumlar hariç, 10’un üzerine çıkmamakta dolayısıyla
yeterli rakamlara ulaşılamamaktadır. EAH’de erişkin
otopsisi yapılmamaktadır; fetal otopsi sayısı da üniversite
hastanelerinin 1/3’ü kadardır (Tablo I).
 Click Here to Zoom |
Tablo I: Kurumlarda rapor edilen olgu/otopsi sayıları ve asistan başına düşen yıllık olgu/otopsi sayılarının ortalamaları.
Parantez içindeki sayılar aralıkları belirtmektedir. |
Tüm kurumlarda histokimya ve immünohistokimyasal
yöntemler kullanılmaktadır; immünoflöresans inceleme
üniversitelerin tamamında yapılırken EAH’nin ancak
%45’inde kullanılmaktadır. Moleküler patoloji teknikleri
ise yalnızca üç (%13) üniversitede yapılabilmektedir.
Kurumlardan ikisinde (EAH) hiç jinekopatoloji spesimeni
rapor edilmemektedir. Nöropatoloji, hematopatoloji,
solunum patolojisi ve nefropatoloji gibi patoloji alt branşları,
EAH’de yetersiz olan bölümler olarak ortaya çıkmaktadır.
Genel olarak üniversite ve EAH’de yetersiz olarak görülen
konular arasında en çok göze çarpan kemik-yumuşak doku
(%39 yetersiz) ve endokrin sistem patolojisi (%26 yetersiz)
olmaktadır.
Bölümlerde yapılan asistan eğitimi toplantıları açısından
üniversite hastaneleri, EAH’ye kıyasla olgu sunumları
ve makale saatleri için yaklaşık 2 kat, klinikopatolojik
toplantılar için ise 3 kat daha fazla zaman ayırmaktadır (Şekil 3). Teorik asistan dersi 9 kurumda yapılmaktadır; bunlardan
beşi üniversite dördü EAH’dir. Olgu sunumları, makale
saatleri ve seminerler çoğunlukla asistanlar tarafından
hazırlanırken, klinikopatolojik toplantılar ve teorik asistan
eğitimi eğiticilerin katılımı ile gerçekleşmektedir. Farklı
olarak bir kurumda adli tıp toplantıları, diğer bir kurumda
ise mikroskop başı eğitim saatleri mevcuttur.
 Click Here to Zoom |
Şekil 3: Kurumlarda yapılan aylık eğitim toplantılarının süre ve
dağılımı.
EAH: Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri
ÜTF: Üniversite Tıp Fakülteleri |
Eğitim kurumlarının %68’inde eğitim preparatları
bulunmaktadır. Fiziksel ortam ile ilgili sorularda kurumların
%65’inde makroskopi salonunda havalandırma yeterli ve
%87’sinde asistan odası mevcuttur. Buna rağmen %50’sinde
makroskopi odasında yeterli alet bulunmamaktadır.
Kurumların %60’ında patolojiye ayrılan alan yetersizdir.
Kurumların büyük kısmında düzenli bir çalışma programı
mevcuttur. Eğitim veren 23 kurumun 5’inde eğitimden
sorumlu kişi bulunmamaktadır. Tüm kurumların yaklaşık
yarıya yakınında makroskopik inceleme standardı mevcut
değildir. Asistan geri bildirimi üniversite hastanelerinin
yarısında yapılırken hiç bir EAH’de yapılmamaktadır.
Buna paralel olarak üniversitelerin %90’ın üzerinde yıllık
asistan sınavı yapılırken, EAH’nin yarıdan fazlasında sınav
yapılmamaktadır. Üniversitelerin %83’ünde kütüphane
varken bu rakam EAH’de %45’e düşmektedir. Buna karşın
kurumların %83’ünde kaynaklara tam metin ulaşım
mümkündür.
Kurumların niteliksel özellikleri
Ankete katılan asistanların katılım oranı Şekil 1’de
gösterilmiştir. Katılım oranı %90’ın üzerinde olup, ankete
katılım oranının en az olduğu kıdem yılı 3-4. yıl olarak
tespit edilmiştir (%77.8). Asistanların 74’ü üniversite, 64’ü
EAH’de çalışmaktadır. Çalışma saatleri ortalama 10,2±1,6
(aralık 6-14) saattir. Asistanların %60’ı 10 saatin üzerinde
%25’i 12 saatin üzerinde çalışmaktadır (Şekil 4). Üniversite
hastanelerinde çalışma saati EAH’ye kıyasla günde ortalama
1 saat daha fazladır (p<0.000). Bununla birlikte hafta sonu
çalışma durumunda fark yoktur. Katılımcıların %42,3’ü
hafta sonu ortalama 4,5 saat çalışmaktadır.
 Click Here to Zoom |
Şekil 4: ÜTF ve EAH’nde asistan çalışma saatlerinin dağılımı.
EAH: Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri
ÜTF: Üniversite Tıp Fakülteleri |
Asistanların belirlediği ideal kadro sayısı göz önünde
tutulduğunda, üniversite hastanelerinde ortalama 2,7;
EAH’de ise 1,5 daha az kişi ile çalışmaktadır ( p=0.041).
Asistanların ideal olarak gördükleri sayılar maksimum
alınabilecek asistan sayısı ile yaklaşık olarak benzerdir.
Üniversiteler için maksimum kadrodan 0,9 daha fazla
asistana gereksinim varken, EAH’de 0,3 daha az asistana
ihtiyaç vardır (Tablo II).
 Click Here to Zoom |
Tablo II: “Sizce iş yükü ve asistan eğitimi dengesi ele alındığında ideal olarak sizce bölümünüzde kaç asistan olmalıdır?”
sorusuna verilen cevapların (ideal asistan sayısı) değerlendirilmesi. Maksimum asistan kadrosu, alınabilecek maksimum
asistan sayısını; ideal-mevcut, ideal asistan sayısı ile mevcut asistan sayısı farkını; ideal-maksimum ise ideal asistan sayısı ile
alınabilecek maksimum asistan sayısı farkını göstermektedir. |
Asistanların %40’a yakını eğitici sayısını yetersiz bulmaktadır
(Şekil 5). Tıbbi bilgi, iletişim becerileri, planlı çalışma,
adalet, geri bildirim verme ve öğretebilme becerisi açısından
nitelikler kıyaslandığında, üniversitelerdeki eğiticiler, tüm
nitelikler açısından daha yüksek puanlar almıştır (p<0.01).
Üniversitelerde çalışan eğiticiler tüm nitelikler açısından
ortanın üzerinde (>3) değerler almıştır. Sağlık Bakanlığı
hastanelerinde çalışan eğiticiler için geliştirilmesi gereken
nitelikler arasında adalet, geri bildirim verme, planlı
çalışma ve öğretebilme becerileri bulunmaktadır. Toplamda ise en düşük puanlar geri bildirim verme ve planlı çalışma
özelliklerindedir.
 Click Here to Zoom |
Şekil 5: Eğiticilerin niteliklerinin karşılaştırmalı gösterimi. Orta
nokta “1” (“yetersiz” ), altıgenin en dış kenarı “5” (“yeterli”) puanı
göstermektedir. p<0,01 değeri tüm nitelikler için geçerlidir.
EAH: Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri
ÜTF: Üniversite Tıp Fakülteleri |
Yardımcı personelin niteliği hakkında teknisyen, sekreter ve
hizmetliler “orta3”nın üzerinde puanlar almışlardır. Not
edilmesi gereken noktalardan birisi olarak üniversitelerde
teknisyenler daha başarılı bulunurken, EAH’de sekreterler
daha başarılı olmaktadır.
Ankette 3. sene ve üstü asistanları, kendi yeterliliklerini
sorguladıkları konular arasında, en yeterli gördükleri
konu makroskopik inceleme (ortalama 4,3) olurken, en
yetersiz oldukları alan intraoperatif inceleme (ortalama 2,7)
ve sitopatoloji (ortalama 3,17) olarak saptanmıştır (Şekil 6). Cerrahi patoloji ve intraoperatif inceleme açısından
üniversiteler biraz daha fazla yetkinlik kazandırmaktadır
(p=0,06). Katılımcıların %53,4’ü asistanlık süresi içinde 3.
ya da 4. seneden sonra vaka rapor etmek istememektedir.
 Click Here to Zoom |
Şekil 6: 3. yıl ve üstündeki asistanlara sorulan soruda asistanların
çeşitli konularda kendilerini ne kadar yeterli hissettikleri
gösterilmektedir. |
Katılımcıların %99’u kıdemli olmayan asistandan
makroskopi öğrenmek istemediklerini belirtmiştir.
Üniversitelerde daha fazla olmak üzere, kıdemli asistanın
makroskopi eğitimi vermesinin uygun olduğunu
düşünenlerin oranı %25’tir. Büyük çoğunluk makroskopik
incelemenin uzman tarafından öğretilmesini talep
etmektedir. Asistanların %70’i en az bir konuda olmak
üzere rotasyon yapmak istediğini belirtmiştir.
Patoloji eğitimi süresince, asistanların eğitimlerini etkileyen
stres faktörleri Şekil 7’de sıralanmıştır. Sorunların tartışıldığı
düzenli toplantıların olmaması ve kurumun geri bildirim
yetersizliği EAH’de, üniversitelere kıyasla daha önemli
bir stres faktörü olarak ortaya çıkmaktadır. Katılımcıların
%50’sinin (%60’ı EAH’de çalışmakta) uzmanlık eğitimi
öncesi makroskopik incelemeden, %69’unun ise otopsi
incelemeden habersiz olarak patolojiyi seçtiği görülmektedir.
Asistanların %99’u patologların mikroskopik inceleme
yaptığını, %86’sı patolojik tanının klinik için önemli
olduğunu ve %68’i patolojinin klinik bir branş olduğunu
bilerek gelmektedir. Tıpta uzmanlık sınavında (TUS) ilk
tercihi patoloji olan asistanların oranı %16’dır. Bu oran
üniversite hastanelerinde %22’ye çıkmaktadır (p=0.047).
Patoloji tercihleri arasında ilk tercihinde çalışan asistanların
oranı %53’tür. TUS puanı ortalaması üniversite hastaneleri
için 58, EAH için 60 puandır (p=0.000). Üniversitede çalışan
asistanlar eğitim kalitesi (%49) ve akademik beklentileri
(%30) ön planda tutarken, EAH’de çalışan asistanlar maddi
kaygılar (%55) ve çalışma koşullarının uygunluğunu (%48)
gözetmektedir. Asistanların %59’u yeterlik sınavı olması
gerekliliğini belirtmiştir. Asistanlar arasında herhangi
bir patoloji derneğine üye olma oranı %49’dur. Türk
Tabipler Birliği’ne üye olan asistanların oranı EAH’de
%47, üniversite hastanelerinde ise %29’dur (p=0.029).
Dernek toplantılarına, EAH’de çalışan asistanlar daha fazla
katılmaktadır (%87’ye karşın %66, p=0.004). Asistanların
3/4’ü kurslara, 1/2’si kongrelere katılmaktadır. Asistanlara
genel olarak kurumlarından aldıkları patoloji eğitiminden
memnun olup olmadıkları sorulduğunda, üniversitelerde
memnuniyet %80’lere ulaşmakta iken, EAH’de %40’lar
civarında kalmaktadır (p=0.000; Şekil 8).
 Click Here to Zoom |
Şekil 7: Patoloji asistan eğitimi sürecinde eğitimi etkileyen stres
faktörleri sıralanmıştır. |
 Click Here to Zoom |
Şekil 8: Asistanların aldıkları patoloji eğitiminden genel olarak
memnuniyetleri gösterilmiştir.
EAH: Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri
ÜTF: Üniversite Tıp Fakülteleri |
|
Top
Abstract
Introduction
Methods
Results
Disscussion
Conclusion
References
|
|
Giderek artan bilgi birikimi, patoloji uzmanlık eğitiminde
de bir takım değişiklikler, düzenlemeler ve standartlar
getirilmesini gerektirmiş; bu nedenle 2003 yılında Amerika
Birleşik Devletleri’nde ACGME patoloji asistan eğitiminde
olmazsa olmaz şartları bildirmiştir 1-2. Ülkemizde de
çok geç kalınmadan bu yolda ilerlemek gerektiği göz ardı
edilmemiş, PDF bünyesinde eğitim komisyonu kurularak
gerekli çalışmalara başlanmış, 2008’de lokal olarak Ankara
Patoloji Derneği bünyesinde Ankara’daki patoloji asistan
eğitiminin durumu tartışmaya açılmıştır 12-15. Gerekli
düzenlemelerin yapılabilmesi için öncelikle sorunların
ortaya konulması gerektiği aşikardır. Bu bağlamda,
bölgesel verilerden destek alarak daha genel ve kapsamlı
olarak gerçekleştirilen bu çalışmada, Türkiye’deki patoloji
uzmanlık öğrencisi eğitimi alan doktorların (patoloji
asistanları) patoloji eğitimi hakkındaki görüşleri ortaya
konulmuş, gelecekte yapılması gereken değişikliklere ışık
tutacak değerli sonuçlar bildirilmiştir.
Patoloji eğitimindeki iki büyük etmen, eğitici ve
eğitilendir. Eğitilen kişilerin nitelikleri ne olursa olsun,
eğitimin sonunda eğitilen herkesin belirli standartlara
ulaşılabilmesi için standart bir program, standart bir çevre
ve standart eğiticilere ihtiyaç vardır. Çalışmamızda eğitmen
kadrosunun, Sağlık Bakanlığı hastanelerinde üniversite
hastanelerine görece sayı ve nitelik bakımından daha geri
planda kaldığı görülmektedir. Saptanan yetersizlikler,
eğitim sürecinde gerekli olan “eğitici eğitimini” zorunlu
kılmaktadır. PDF bu konuya önem vermelidir.
Avrupa Uzman Hekimler Birliği (UEMS) Patoloji Yeterlik
Kurulunun belirlediği ve PDF tarafından da önerilen asgari
standartlar referans alındığında, eğitim süresi boyunca
bir uzmanlık öğrencisi en az 8000 patoloji materyali
(5000 biyopsi ve 3000 sitoloji) incelemelidir16. Yapılan
ankette bu sayılara büyük oranda ulaşıldığı görülmektedir.
Toplam 23 kurum arasında, biyopsi açısından sadece
1 kurum, sitolojide ise 2 kurum bu sayıların altında
kalmaktadır. Patoloji materyali sayısı yanı sıra niteliği de
önemlidir. Çalışmamızda, iki kurumda jinekopatoloji ile
ilgili örneklerin hiç rapor edilmiyor olması, çoğu Sağlık
Bakanlığı hastanesinde hematopatoloji, nefropatoloji,
nöropatoloji ve kemik ve yumuşak dokuya ait materyallerin
az sayıda görülmesi, eğitim eksikliği olarak ortaya
çıkmaktadır. Kurumlar arası yapılandırılmış rotasyonlar
ve özellikle hematopatoloji, nöropatoloji, nefropatoloji gibi
cerrahi patoloji içinde olmayan, ileri düzeyde bilgi birikimi
gerektiren konuların yan dal ihtisasları olarak belirlenmesi
bu eksikliklerin giderilmesinde yardımcı olacaktır.
Araştırmamızda patoloji eğitimini etkileyen stres faktörleri
sıralandığında ilk beşte, iş yükünün eğitimi inhibe etmesi,
organize olmayan eğitim programı, rol ve sorumlulukların
belirli olmaması, yetersiz akıl danışmanlığı ve ilgisiz/
destek vermeyen bölüm başkanı olduğunu görmekteyiz.
Bu sıralama, Ankara’da yapılan daha küçük çaplı bir anket
çalışması ile benzer niteliktedir (yayınlanmamış veri). Yine
Amerika’da yapılmış olan bir başka çalışmadaki bulgular da
benzerlikler göstermektedir17. Tüm bu araştırmalarda
“iş yükünün eğitimi engellemesi” en önemli ortak stres
faktörü olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle üniversite
hastanelerinde daha belirgin olmak üzere asistan çalışma
saatlerinin 10 saatin üzerinde olduğu gösterilmiştir. Buna,
hafta sonlarında yapılan ek mesailer de eklendiğinde
ortalama haftalık 55-60 saatlik bir çalışma temposu
oluştuğu görülmektedir. Patoloji eğitimi alan bir kişi için
Amerika’da haftalık çalışma limitinin 80 saate kadar ulaştığı
çalışma saati poliçelerinde yazıldığı göz önüne alınırsa18,
Türkiye’de çalışma saatlerinin optimal olduğu kanısına
varılabilir. Bununla birlikte bu çalışma saatleri içinde hem
patoloji asistanı hem de uzmanın, ne kadar eğitim iletişimi
kurabildikleri ve bu konuda ne kadar etkin olabildikleri
bir soru işaretidir. İş yükünün fazlalığı ile ilgili bir çok
sebep gösterilebilir ki; bunlardan en çarpıcı olanı patoloji
yardımcı personelinin azlığı ve niteliğinin vasat olmasıdır. İş
yükünü hafifletmeye yardımcı olan makroskopi teknisyeni
uygulaması, Amerika’da yaygın olarak kullanılan, hem
uzmanlar hem de asistanlar tarafından kabul görmüş bir
yöntemdir19. Yine gelişmiş ülkelerdeki bir çok patoloji
biriminde yardımcı personel sayısı, doktor sayısının 2 katı
civarındadır. İş yükü fazlalığına etki edebilecek bir diğer
faktör olarak da kurumlar arasındaki asistan sayılarındaki
dengesizlik gösterilebilir. Çalışmamızda “olması gereken
ideal asistan sayısı” mevcut ve maksimum alınabilecek asistan
sayıları ile karşılaştırıldığında, üniversite hastanelerindeki
asistan açığı ortaya çıkmaktadır.
Günümüzde tüm dünyada uygulaması giderek azalan otopsi,
tıbbın bir çok alanında olduğu gibi tıp öğrencisi ve patoloji
asistan eğitiminde de değeri ölçülemez bir yardımcıdır.
ACGME’nin patoloji uzmanı olmak için minimum belirlemiş
olduğu otopsi sayısı 50’dir (iki kişi paylaşabilir). Türkiye’de
ise bu sayıya ulaşmak şöyle dursun, erişkin otopsisi pratikte
yapılmamaktadır20. Otopsi, patoloji eğitiminde hem
bir eğitim modeli olarak, hem de performans aracı olarak
kullanılabilir21. Dolayısıyla oynadığı roller göz önüne
alındığında, Türkiye’de ne pahasına olursa olsun otopsi
yapmanın teşvik edilmesi gerektiği ortadadır. |
Top
Abstract
Introduction
Methods
Results
Discussion
Conclusion
References
|
|
1) Kurumların eğitim vermek için sağlamaları gereken
minimal şartlar belirlenmeli ve eğitim veren kurumların
nasıl bir eğitim verdiklerini denetleyecek kurul ya da
kurumlar oluşturulmalıdır.
2) Sağlık Bakanlığı hastanelerinde verilen patoloji eğitiminin
üniversiteler ile eşdeğer olabilmesi ve üniversitelerin de
daha iyi eğitim verebilmesi için uzman kadrosunda çalışan
doktorların eğitime katkıda bulunmalarının yanı sıra,
eğiticilerin asistan eğitimi konusunda gerek tıbbi bilgi
açısından gerekse iletişim becerileri ve özellikle planlı
çalışma gibi eğitim sürecini yakından etkileyebilecek
niteliklerinin geliştirilmesi için eğitim şarttır. Bunun
için dernekler ya da federasyon tarafından eğitici eğitimi
kursları düzenlenmelidir.
3) Bir patoloji uzmanının yeterli olması gereken konularda,
eğitim kurumlarında var olabilecek eksikliklerin kurumlar
arası rotasyonlar ile giderilmesi, bu rotasyonların sürekli ve
resmi olarak gerçekleştirilmesi, federasyonun rotasyonların
düzenlenmesi ve uygunluğunun onaylanmasında rol alması
eğitimin standardizasyonunu sağlayacaktır.
4) “Patoloji uzmanlık öğrencisi eğitimi”nde standartlar
oluşturulmalı; bir patoloji uzmanının edinmesi gereken
azami bilgi belirlenmelidir. Tüm patoloji eğitiminde olduğu
gibi makroskopi eğitimi de patoloji uzmanları tarafından
verilmelidir.
5) Asistan eğitimi, yanı sıra tıbbi bir çok konuda
yararları bulunan anatomik otopsi konusunun öneminin
vurgulanması ve otopsi sayısındaki azlığın önüne geçecek
çalışmaların ivedilikle başlatılması gerekmektedir.
6) Tıp Fakültelerinden mezun olan pratisyen hekimler,
Patoloji disiplinini yeterince tanımamaktadır; uzmanlık
kariyer seçimlerini büyük oranda maddi kaygılar ve
çalışma koşulları belirlemektedir. Patoloji Tıp Fakültesi
öğrencilerine daha doğru bir şekilde aktarılmalı, deyim
yerindeyse patolojinin reklamı yapılmalıdır.
7) Özellikle hematopatoloji, nöropatoloji ve nefropatoloji
eğitimi 4 yıllık patoloji uzmanlık öğrencisi eğitiminde
sağlıklı bir şekilde verilememektedir. Cerrahi patoloji içinde
olmayan bu alanların genel patoloji kapsamından çıkarılıp,
yan dal olarak kabul edilmesi önerilebilecek bir çözümdür.
8) Asistanların büyük çoğunluğu günde 10 saatten fazla
mesai yapmakta, yaklaşık yarısı da hafta sonu ortalama 4,5
saat çalışmaktadır. Eğitim sürecinde eğitimi etkileyen en
önemli stres faktörü olarak da, “iş yükünün eğitimi inhibe
etmesi” karşımıza çıkmaktadır. İş yükü fazlalığına neden
olabilecek etkenlerin kısmen indirgenebilmesi için
a. Yardımcı personelin eğitimi için de kurslar, kongrelerde
toplantılar, kitap çevirileri, yapılmalıdır.
b. Asistan kadrolarının yeniden düzenlenerek iş
yüküne göre asistan alımının gerçekleştirilmesi,
kadroların asistanların kıdemleri göz önüne alınarak
yığılmayı önleyecek şekilde açılması, asistanların istifa
etmelerindeki etmenlerin ortaya konulup azaltılması
gerekmektedir.
c. Asistan görev ve sorumlulukları belirlenmelidir.
d. Asistanların, kurumların rutin işleyiş sistemlerinden
mümkün olduğunca çıkarılması planlanmalıdır.
9) Derneklere asil üye olarak kayıtlı olan asistanlardan
seçilecek bir asistan temsilcisinin yönetim kurulunda yer
alması ve dernek asistan temsilcileri arasından bir üyenin
de federasyon yönetim kuruluna girmesi, asistanların dilek
ve temennilerini daha çabuk ve etkili olarak duyurmasına
katkıda bulunacaktır.
10) Eğiticilerin ve eğitim alan asistanların katılacağı bu tip
araştırma ve toplantıların hızını kesmeden devam etmesi,
güncellenmesi ve zamana uygun dinamikleri hayata
geçirmesi, gerek sözel gerek yazılı olarak eğitimin üzerinde
durulması, eğitimde daha ileri gitmek için aydınlatıcı bir
ışık olacaktır.
TEŞEKKÜR
Patoloji Dernekleri Federasyonu Yönetim Kurulu ve Eğitim
Komisyonu’na, fikir ve önerileri ile destekleyen Dr. Ender
Düzcan’a ve yazıyı revize eden Dr. Erdener Özer’e teşekkür
ederiz.
|
Top
Abstract
Introduction
Methods
Results
Discussion
Conclusion
References
|
|
1) Smith BR, Wells A, Alexander CB, Bovill E, Campbell S, Dasgupta
A, Fung M, Haller B, Howe JG, Parvin C, Peerschke E, Rinder H,
Spitalnik S, Weiss R, Wener M: Academy of Clinical Laboratory
Physicians and Scientists. Curriculum content and evaluation of
resident competency in clinical pathology (laboratory medicine):
A proposal. Hum Pathol 2006, 37: 934-968 [ PubMed ]
2) Association of Directors of Anatomic and Surgical Pathology
RS. Curriculum content and evaluation of resident competency
in anatomic pathology: A proposal. Am J Clin Pathol 2003, 120:
652-660 [ PubMed ]
3) Association of Directors of Anatomic and Surgical Pathology
RS. Curriculum content and evaluation of resident competency
in anatomic pathology: A proposal. Hum Pathol 2003, 34: 1083-
1090 [ PubMed ]
4) Toolbox of assessment methods. A product of the joint initiative.
ACGME outcomes project (Accreditation Council for Graduate
Medical Education). American Board of Medical Specialties
(ABMS). Version 1.1 September 2000
5) Wells A, Smith BR, Sacks DB: The challenge of training
pathologists in the 21st century. Hum Pathol 2006, 37: 932-933 [ PubMed ]
6) Folberg R, Antonioli DA, Alexander CB: Competency- based
residency training in pathology: challenges and opportunities.
Hum Pathol 2002, 33: 3-6 [ PubMed ]
7) Nochomovitz LE: Surgical pathology training: infantilization,
loss suggestions. Am J Surg Pathol 2005, 29:1665-1667 [ PubMed ]
8) Kass ME, Crawford JM, Bennett B, Cox TM, Grimes MM,
LiVolsi V, Fletcher CD, Wilkinson DS: Future of Pathology Task
Group. Adequacy of pathology resident training for employment:
a survey report from the Future of Pathology Task Group. Arch
Pathol Lab Med 2007, 131: 545-555 [ PubMed ]
9) Joseph L, Shaw PF, Smoller BR: Perceptions of stress among
pathology residents: survey results and some strategies to reduce
them. Am J Clin Pathol 2007, 128: 911-919 [ PubMed ]
10) Horowitz RE: Expectations and essentials for the community
practice of pathology. Hum Pathol 2006, 37: 969-973 [ PubMed ]
11) Söylemezoğlu F, Sökmensüer C, Sungur A: Yeterliğe Dayalı
Patoloji Uzmanlık Eğitimi Programı: Hacettepe Üniversitesi
Deneyimi. Türk Patoloji Dergisi 2009, 25: 35-40
12) Demirhan B: Patoloji uzmanlık eğitimi: Genel değerlendirme.
Türk Patoloji Dergisi 2008, 24: 37-43
13) Kösemehmetoğlu K, Gümüşkaya Öcal B, Coşkunoğlu EZ, Culha
İ, Çiçek AF, Dağlar E, İlhan Ö, Koçbıyık A, Özgün A, Özgün
G, Şengül D: Patoloji uzmanlık eğitimi: Asistan gözüyle. Türk
Patoloji Dergisi 2008, 24: 21-26
14) Gönül İI, Altınok G, Alper M, Arıkök A.T, Bilezikçi B, Han Ö,
Irkkan Ç, Kılıçarslan A, Özcan A, Özer E, Savaş B, Orhun Yavuz
S: Eğitici gözüyle patoloji uzmanlık eğitimi: Anket sonuçları. Türk
Patoloji Dergisi 2008, 24: 27-32
15) Bilezikçi B, Han Ö, Altınok G, Alper M, Arıkök A.T, Gönül
İ.I, Irkkan Ç, Kılıçarslan A, Özcan A, Özer E, Savaş B, Orhun
Yavuz S, Demirhan B: Eğitici gözüyle patoloji uzmanlık eğitimi:
Beklentiler ve öneriler. Türk Patoloji Dergisi 2008, 24: 33-36
16) Patoloji Dernekleri Federasyonu Asistan Eğitim Komisyonu:
Patoloji Uzmanlık Eğitim Programı, Erişim (30/9/2009):
http://www.turkpath.org.tr/files/Patoloji_Uzmanlik_Egitimi_
Programi_03_08.pdf
17) JJoseph L, Shaw PF, Smoller BR: Perceptions of stress among
pathology residents survey results and some strategies to reduce
them. Am J Clin Pathol 2007; 128: 911-919 [ PubMed ]
18) University of Washington Pathology Residency Program, Erişim
(30/9/2009): http://depts.washington.edu/uwgme/Program%20
Duty%20Hour%20Policies/Pathology2008.pdf
19) Grzybicki DM, Vrbin CM: Pathology resident attitudes and
opinions about pathologists’ assistants. Arch Pathol Lab Med
2003, 127: 666-672 [ PubMed ]
20) Kosemehmetoglu K, Tumer AR, Usubutun A: Autopsy status and
pathologists’ attitude towards autopsy in Turkey. Turk J Med Sci
2007, 37: 351-358
21) Horowitz RE, Naritoku WY: The autopsy as a performance
measure and teaching tool. Hum Pathol 2007, 38, 688–695 [ PubMed ] |
Top
Abstract
Introduction
Methods
Results
Discussion
Conclusion
References
|
|
|
|