Kronik hepatitlerin histolojik değerlendirmesinde, hastalığın aktivite ve fibrozis derecesine yönelik incelemelerde lezyonlara verilen derecelerin tekrarlanabilirliği hastalığın ilerlemesini sağlıklı değerlendirmek açısından önemlidir. Bu açıdan gözlemciler arası uyum karaciğer biyopsilerinin değerlendirmesinde önemli sorunlardan biridir.
Yaygın olarak kullanılan ilk skorlama sistemi, 1981 yılında yayınlanan Knodell histolojik aktivite indeksidir (HAİ)[4]. Bu sistemin aldığı eleştiriler doğrultusunda yeni skorlama sistemleri ortaya atılmıştır[5-9]. Çalışmamızda, bu sistemlerden Batts-Ludwig (Resim 1)[6], METAVİ R (Tablo 1)[7,8], Bianchinin modifiye Knodell (Tablo 2)[9] sistemlerini ve Anabilim Dalımızda HCV hepatitlerinin skorlamasında kullandığımız sistemi (Tablo 3)[10] gözlemciler ve sistemler arası uyum açısından değerlendirdik.
Resim 1: Batts-Ludwig skorlama sisteminin görsel skalası[6]
Tablo 1: Metavir skorlama sistemi[7,8]
Resim 2: Hafif-orta derecede portal iltihabi infiltrasyon (HE, orijinal büyütme X100).
Resim 4: Hepatik parenkimde köprüleşme nekrozu (HE, orijinal büyütme X200)
Fibrozis değerlendirmelerinde Batts-Ludwig skorlama sistemi 0.60lık bir kappa değeri sağlarken, METAVİR ile 0.67lik bir değere ulaşıldı. Bianchi sistemi ile elde edilen kappa değeri 0.37, kendi sistemimiz ile elde edilen 0.33 idi. Fibrozis skorlamalarındaki kappa değerleri ile biyopsi materyalinin içerdiği portal bölge sayısı arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki elde edilemedi.
Çalışmamızda dikkat çeken bulgumuz basit ve görsel bir rehbere sahip bir skorlama sistemi olan Batts-Ludwig sisteminde gözlemciler arası uyumun daha yüksek olması idi. Tüm sistemlerde değerlendirilen lezyonlar aynı olsa da bu lezyonların şiddetini değerlendirme şekli farklıdır. Kronik hepatitlerde genel patolojik özellikleri değerlendirmek yeterli olsa da, bunları sayılar kullanarak sağlıklı şekilde kategorize etmek, ancak birden fazla patoloğun aynı anda incelemeyi yapması ile mümkündür[3]. Diğer taraftan, hangi sistem kullanılırsa kullanılsın, iki patoloğun skorlama standardlarını önceden görsel ve uygulamalı olarak belirlemesi uyumu artırabilecek faktörlerden olabilir[2]. Ayrıca, tedavi sonrası alınan biyopsinin önceki biyopsi ile karşılaştırması da eş zamanlı olarak yapıldığında daha güvenilir olabilir[3].
Biyopsi değerlendirilirken skorlamanın neden gerektiği, skorlama sisteminin seçimi konusunda önemli bir faktördür. Rutin incelemelerde, total dereceleme skoru (histolojik aktivite skoru) hastanın hepatitinin ağırlığı konusunda yaklaşık bir değerlendirme sağlar ve genelde hastanın hafif, orta ya da şiddetli aktiviteli hepatit olarak değerlendirilmesi klinik için yeterlidir. Bu amaçla gözlemciler arası uyumun düşük olduğu kompleks sistemlerden birini kullanmak yerine basit bir yöntem yeterli olacaktır. Yeni tedavi yöntemlerinin denendiği klinik çalışmalarda hepatitin gidişini değerlendirmede daha ayrıntılı bir skorlama sistemi amaca daha uygun olabilir. Burada total aktivite skorundan çok alt kategorilerin skorları tek tek değerlendirilmelidir[3].
Sonuç olarak, rutin incelemelerde gözlemciler arası uyumun daha iyi olduğu basit ve görsel bir sistem kullanmak pratik açıdan daha tercih edilebilir. Ayrıca, raporun, skorlamanın yanısıra lezyonların ayrıntılı tanımlamalarını da içermesi sonucun tekrarlanabilirliği açısından önemlidir.
1) Brunt E. Grading and staging the histopathological lesions of chronic hepatitis: the Knodell histologic activity index and beyond. Hepatology 2000; 31: 241-246.
2) Scheuer PJ. Assessment of liver biopsies in chronic hepatitis: how is it best done? J Hepatol 2003; 38: 240-242.
3) Scheuer PJ, Lefkowitch JH. Liver Biopsy Interpretation. 7th ed. Philadelphia, Elsevier Saunders, 2006.
4) Knodell RG, Ishak KG, Black WC, Chen TS, Craig R, Kaplowitz N, et al. Formulation and application of a numerical scoring system for assessing histological activity in asymptomatic chronic active hepatitis. Hepatology 1981; 1: 431-435.
5) Ishak K, Baptista A, Bianchi L, Callea F, De Groote J, Gudat F, Denk H, et al. Histological grading and staging of chronic hepatitis. J Hepatol 1995; 22: 696-699.
6) Batts KP, Ludwig J. Chronic hepatitis. An update on terminology and reporting. Am J Surg Pathol 1995; 19: 1409-1417.
7) Bedossa P, Poynard T and the French METAVIR Cooperative Study Group. An algorithm for the grading of activity in chronic hepatitis C. Hepatology 1996; 24: 289-293.
8) The French METAVIR Cooperative Study Group. Intraobserver and interobserver variations in liver biopsies in patients with chronic hepatitis. Hepatology 1994; 20: 15-20.